Acceptatie en commitmenttherapie (ACT)
ACT is een relatief nieuwe vorm van gedragstherapie die aan het eind van de twintigste eeuw ontwikkeld is door de Amerikaanse psycholoog Steven C. Hayes. Tijdens de ACT leren cliënten zich te richten op zaken die ze op directe wijze kunnen beïnvloeden, zoals hun eigen gedrag, in plaats van controle proberen te krijgen over ervaringen die niet direct te beïnvloeden zijn, zoals emoties en gedachten.
Dit impliceert een acceptatiegerichte houding ten opzichte van zijn emoties en gedachten. De achterliggende filosofie van de ACT is dat het vechten tegen onvermijdelijke zaken uiteindelijk ten koste gaat van een waardevol leven.
De behandeling vindt plaats aan de hand van zes kernprocessen:
- Cognitieve defusie: het leren scheiden van cognities (kennis, ideeën of overtuigingen) en gedrag. Je kunt iets anders doen dan je gedachten je ingeven. Dit geeft je dus de keuzevrijheid om het 'advies' van je brein op te volgen, of niet.
- Mindfulness: de vaardigheid om oordeelvrij je ervaringen te observeren en in het hier-en-nu te ondergaan, zonder actie te ondernemen om die ervaringen te vermijden, te controleren of vast te houden.
- Acceptatie: leren stoppen met vechten tegen onvermijdelijke zaken in het leven, waaronder menselijk leed.
- Jezelf-binnen-context: jezelf leren zien in context (samenhang) met je omgeving; je problemen zijn niet wie je bent.
- Waardenverheldering: bepalen wat echt waardevol is in het leven, zoals gezondheid, relaties, vriendschap, ontwikkeling, spiritualiteit en creativiteit.
- Gecommitteerde actie: de bereidheid om je gedrag stapsgewijs te veranderen in de richting van de waarden waaraan je jezelf verbonden hebt.
Alle kernprocessen staan met elkaar in verband en kunnen niet los van elkaar gezien worden. In combinatie leidt het toepassen van deze processen tot het ultieme doel van ACT: psychologische flexibiliteit.
De laatste jaren is uit onderzoek gebleken dat ACT een effectieve behandelmethode is voor diverse psychische en lichamelijke problemen. Zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek door middel van randomized controlled trials en klinische gevalsbeschrijvingen dat ACT effectief is bij onder andere:
- chronische pijn;
- angsten en fobieën;
- psychotische stoornissen;
- obsessief-compulsieve stoornissen;
- eetstoornissen;
- arbeidsgerelateerde problemen;
- levensfaseproblematiek van bijvoorbeeld ouderen;
- epilepsie;
- boosheid en woede;
- autisme.
ACT-interventies zijn ook effectief gebleken bij het verbeteren van sportprestaties bij 'normale' mensen.